Jest to program, który powstał po to, aby w pewnym stopniu odciążyć opiekunów osób niepełnosprawnych. W Polsce uruchomiony został w 2019 roku. W edycji 2020 rozszerzono dostępność opieki, realizowało ją więcej podmiotów, zwiększony został także limit godzin usług opiekuńczych. Na realizację programu „Opieka wytchnieniowa” w 2020 r. przeznaczono 80 mln zł z Funduszu Solidarnościowego.
Kto mógł skorzystać ze wsparcia?
opiekunowie sprawujący bezpośrednią opiekę nad :
– dziećmi z orzeczeniem o niepełnosprawności,
– osobami dorosłymi posiadającymi orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczenie równoważne.
Jak to działa?
W 2020 roku program był realizowany w trzech formach:
1. Świadczenie usługi opieki wytchnieniowej w ramach pobytu dziennego w:
– miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej,
– ośrodku wsparcia prowadzonym jako zadanie własne samorządu,
– innym miejscu wskazanym przez uczestnika programu lub jego opiekuna prawnego, które otrzymało pozytywną opinię samorządu realizującego program.
2. Świadczenie usługi opieki wytchnieniowej w ramach pobytu całodobowego w:
– ośrodku wsparcia prowadzonym jako zadanie własne samorządu,
– w ośrodku/placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym wpisaną do rejestru właściwego wojewody,
– innym miejscu wskazanym przez uczestnika programu lub jego opiekuna prawnego, które otrzymało pozytywną opinię samorządu realizującego ten program.
3. Świadczenie usługi opieki wytchnieniowej poprzez zapewnienie opiekunom możliwości skorzystania ze specjalistycznego poradnictwa (psychologicznego i/lub terapeutycznego) oraz wsparcia w zakresie nauki pielęgnacji, rehabilitacji, dietetyki,
Ile godzin opieki wytchnieniowej przysługuje opiekunom?
W edycji na rok 2020 był to : 240 godzin opieki wytchnieniowej świadczonej w ramach pobytu dziennego, 14 dni opieki wytchnieniowej świadczonej w ramach pobytu całodobowego oraz 40 godzin opieki wytchnieniowej świadczonej poprzez skorzystania ze specjalistycznego poradnictwa (psychologicznego i/lub terapeutycznego) oraz wsparcia w zakresie nauki pielęgnacji, rehabilitacji, dietetyki. Jednostki odpowiadające za realizację założeń polityki i opieki społecznej (MCPR, MOPS, GOPS) w poszczególnych samorządach kwalifikowały do przyznania usługi opieki wytchnieniowej na podstawie Karty zgłoszenia do Programu „Opieka wytchnieniowa” – edycja 2020. W sytuacji nagłej, losowej czy interwencyjnej usługa opieki wytchnieniowej mogła być przyznana bez Karty zgłoszenia – dokument powinien zostać jednak uzupełniony w ciągu 3 dni.
Dobre przykłady (praktyki ) „opieki wytchnieniowej” w naszym kraju
Niestety, w Polsce wsparcie wytchnieniowe wciąż jest swoistą innowacją, z którą zaczynają eksperymentować samorządy, różne inicjatywy oraz podmioty. Oto kilka przykładów praktyk godnych naśladowania.
Kraków
Centrum Opieki Wyręczającej dla Przewlekle i Nieuleczalnie Chorych Dzieci jest unikalnym ośrodkiem, którego celem działalności jest zapewnienie najlepszej, kompleksowej opieki dla dzieci, przy jednoczesnym, czasowym odciążeniu ich rodziny. Patronką Centrum jest Hanna Chrzanowska – krakowska pielęgniarka i prekursorka pomocy obłożnie chorym w domach, inicjatorka pierwszych form opieki wyręczającej. Z pobytu w Centrum, który może trwać ok. 14 dni mogą skorzystać raz w roku nieuleczalnie i przewlekle chore dzieci, po uprzednim zakwalifikowaniu przez nasz zespół medyczny. Centrum zapewnia opiekę pomocniczą, wobec opieki domowej. Turnusy organizowane są w formie całodobowej lub dziennej. Turnusy dzienne odbywają się przez cały tydzień, w godz. 8.00-18.00. Najważniejsze cele opieki wyręczającej, to :
– zapewnienie chwili wytchnienia rodzinom od codziennej, trudnej i wyczerpującej opieki nad chorym, by mogli nabrać sił i energii na jej kontynuowanie po powrocie dziecka do domu,
– prowadzenie opieki w sytuacji kryzysowej dla opiekunów, jak np. konieczności poddania się zabiegowi, rehabilitacji.
Opieka Centrum jest bezpłatna dla rodziny pacjenta. To niewątpliwie cenna i w skali kraju unikalna inicjatywa.
Białystok
Innym przykładem są tzw. mieszkania wytchnieniowe prowadzone przez Fundację „Oswoić świat” przy wsparciu gminy Białystok. W 2018 roku w ramach programu pilotażowego zaczęło działać jedno mieszkanie, w którym maksymalnie na trzy tygodnie można było zostawiać podopiecznych pod opieką odpowiednio przeszkolonych osób. Z programu skorzystało około 20 rodzin, część z nich potrzebowała wsparcia na parę godzin, inne nawet na dłużej. Od 2019 roku Fundacja prowadzi dwa mieszkania – jedno dla osób ze spektrum autyzmu, drugie dla osób z niepełnosprawnością intelektualną (głównie w stopniu umiarkowanym). Koszt opieki zastępczej ponosi miasto. Tyle, wziąwszy pod uwagę dostępne zasoby, może zapewnić Fundacja. Potrzeby są jednak dużo większe, program nie uwzględnia przecież opiekunów osób z innymi niepełnosprawnościami ani opiekunów osób starszych. Tak czy inaczej, inicjatywa wychodzi naprzeciw ważnym potrzebom i stanowi nieocenioną pomoc przynajmniej dla części rodzin obciążonych długookresową, nieraz całodobową opieką. Jest to też przykład współdziałania miasta z organizacją pozarządową w szczytnym celu.
Wrocław
Otwarto tutaj pierwsze mieszkanie z pokojami wytchnieniowymi, które będzie prowadziła Fundacja „Potrafię Pomóc”. Mieści się w budynku Ośrodka Rehabilitacyjno-Edukacyjnego Fundacji, na 56 m kw. są dwa pokoje wytchnieniowe, pokój dla opiekuna, łazienka, kuchnia i przedpokój. Co ważne, przestrzeń jest przystosowana też do potrzeb osób z głęboką niepełnosprawnością, np. wymagających wspomagania w oddychaniu, karmionych dojelitowo. W chwili pisania artykułu trwa zbiórka na remont i wyposażenie obiektu. Zapisy niebawem się rozpoczną, a o zakwalifikowaniu ma decydować miejsce w kolejce oraz przesłanki medyczne. Opieka jest bezpłatna, świadczona do tygodnia. Z różnych materiałów prasowych, pisanych jeszcze przed otwarciem mieszkania z pokojami wytchnieniowymi, można było wywnioskować, że zasadniczo mogą z niego korzystać niepełnosprawne dzieci i ich rodzice. Jednak jeden z inicjatorów, prezes fundacji „Potrafię Pomóc”, przekonuje, że będzie to wsparcie wytchnieniowe dla opiekunów osób niepełnosprawnych w różnym wieku. Na stronie Fundacji można przeczytać : „Pokoje wytchnień pomogą całym rodzinom, w których pojawiła się niepełnosprawność. Często zdarza się, że opiekunowie osób niepełnosprawnych – rodzice, krewni, współmałżonek – opiekują się chorą osobą przez 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu, bez dni wolnych czy urlopów. Są wyczerpani fizycznie i psychicznie, zaniedbują swoje sprawy, nie mają możliwości, by zadbać o własne zdrowie. Właśnie im pomogą pokoje wytchnień – to tam chory znajdzie tymczasową opiekę specjalistycznej kadry, podczas gdy stały opiekun będzie mógł zająć się własnymi sprawami albo po prostu odpocząć”.
Sopot
Od października 2018 roku opiekę wytchnieniową można znaleźć w Domu Pomocy Społecznej, do którego kieruje chętnych miejski Ośrodek Pomocy Społecznej. Dom (przeznaczony dla osób w podeszłym wieku i przewlekle chorych) ma dwa miejsca – to dwuosobowy pokój z łazienką z pełnym wyposażeniem rehabilitacyjnym. Zasadniczo są przyjmowane osoby dorosłe, ale w razie naglącej potrzeby będzie można pomóc każdemu. Pobyty trwają najczęściej weekend, kilka dni albo tydzień – w sumie roczny limit na jedną osobę wynosi miesiąc. Pensjonariusze dostają tu pełną ofertę terapeutyczną, korzystają z zabiegów fizjoterapeutycznych, stosują zalecaną przez lekarza dietę, mają też dostęp do ogrodu i ogrodu zimowego. W pokoju zamontowano podnośniki, by usprawniać osoby, które trafiają tu na kilka dni. Ponieważ chętnych kieruje MOPS, on też (zgodnie z ogólnymi przepisami) reguluje kwestię odpłatności – i dzięki temu wiele osób korzysta z opieki wytchnieniowej za darmo.
Opole. Odpłatnie w szpitalu?
Bywa i tak, że inicjatywę podejmują instytucje publiczne, które z problemami opieki spotykają się na co dzień. Tak było choćby w Szpitalu Wojewódzkim w Opolu, którego władze postanowiły zorganizować tam ośrodek czasowego pobytu, zapewniający wsparcie wytchnieniowe dla rodzinnych opiekunów osób starszych. Taka opieka jednak kosztuje – od 80 do 140 zł za dobę. Powody powołania takiego ośrodka były dwojakie. Po pierwsze, dostrzegano problem pacjentów, którzy po hospitalizacji nie wymagają już leczenia, ale nadal nie są dość sprawni, by wrócić do domu. Po drugie, władze szpitala obserwowały, że również część pracowników ma problemy z kontynuowaniem pracy (czasem wręcz musi z niej rezygnować) w związku z obowiązkami opiekuńczymi wobec swoich sędziwych bliskich. Zorganizowanie ośrodka krótkotrwałej opieki dawały szanse na złagodzenie obydwu problemów.
Dodajmy, że konieczność łączenia wykonywania obowiązków zawodowych z codzienną opieką nad sędziwymi bliskimi to bardziej uniwersalny problem, który coraz częściej może dawać się we znaki różnym pracodawcom. Dlatego warto, by w promowanie i wspieranie tego typu rozwiązań zaangażowali się również prywatni przedsiębiorcy. Jednak przede wszystkim potrzeba regulacji, zachęt i wsparcia finansowego ze strony państwa. Wydaje się, że ostatnie lata przyniosły zmianę nastawienia i władze publiczne widzą problem. Niedawno uruchomiony program „Opieka wytchnieniowa” o tym świadczy. Tego typu wsparcie powinno się stać jednak rozwiązaniem powszechnie dostępnym, tak by wszyscy opiekunowie mogli liczyć na krótszy lub dłuższy – zależnie od potrzeb – urlop od sprawowania trudnej i wyczerpującej opieki.
Zamość
W roku 2019 rozpoczęto realizację Programu „Opieka wytchnieniowa” w Perle Renesansu. Realizatorem usług w ramach tego programu było Stowarzyszenie „Magiczny Ogród” z siedzibą w Zamościu. W 2019 roku realizowane były następujące formy wsparcia dla opiekunów osób niepełnosprawnych :
– świadczenie usługi opieki wytchnieniowej w ramach pobytu dziennego w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej (zadanie 1)
– świadczenie usługi opieki wytchnieniowej poprzez zapewnienie opiekunom możliwości skorzystania ze specjalistycznego poradnictwa (psychologicznego i/lub terapeutycznego) oraz wsparcia w zakresie nauki pielęgnacji, rehabilitacji, dietetyki (zadanie 3).
Natomiast w roku 2020, mimo utrudnień spowodowanych pandemią koronawirusa, Stowarzyszenie „Magiczny Ogród” realizowało świadczenie usługi opieki wytchnieniowej w ramach pobytu dziennego w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej (zadanie 1).
W czasie pracy z osobami z niepełnosprawnością oraz ich opiekunami pracownicy Stowarzyszenia starali się przenieść na grunt zamojskim najlepsze praktyki w usługach opiekuńczych wdrażane przez podmioty polskie i zagraniczne. Stan epidemii, który w Polsce trwa od marca 2020 roku był czasem próby dla osób pracujących w Programie „Opieka wytchnieniowa”. Oprócz profesjonalizmu i empatii pracownicy Stowarzyszenia „Magiczny Ogród” wykazali się nieprzeciętną wytrwałością oraz odwagą. Mamy nadzieję, że standardy wypracowane przez nich będą normą w kolejnych edycjach programu o którym tu mowa oraz we wszystkich programach i działaniach mających na celu realizację usług opiekuńczych na terenie Zamościa.